حیوانات هم ممکن است مانند انسان‌ها از مشکلاتی روحی و روانی رنج ببرند که به‌دلیل قرارگرفتن در شرایط مختلف یا دراثر عوامل ژنتیکی به وجود می‌آیند.
مکس، سگ لابرادور رتریور، همیشه عاشق ماشین‌سواری بود و از استقبال مشتریان در دفتر صاحبش لذت می‌برد. اما در حدود ۱۶ سالگی، تغییرات نگران‌کننده‌ای در رفتار او ظاهر شد. ناگهان دچار بی‌اختیاری در خانه شد، شب‌ها به سختی می‌خوابید، بداخلاق شده بود و به نظر می‌رسید دیگر فرمان‌های قدیمی را درک نمی‌کند.
علائم مکس نشان‌دهنده‌ی سندرم اختلال عملکرد شناختی بود، یک عارضه‌ی مرتبط با افزایش سن که می‌تواند سگ‌ها و گربه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری در سگ‌ها شباهت زیادی به آلزایمر در انسان دارد و باعث زوال عقل و از دست‌دادن حافظه می‌شود.
دکتر راشل بلیزر، استاد علوم عصبی، رفتار و شناخت در دانشگاه سن‌دیگو، در زمینه‌ی یادگیری انسان و حیوانات تحقیق می‌کند. مطالعات او طیف وسیعی از گونه‌ها، از زنبورها و کبوترها گرفته تا خرچنگ‌ها را شامل می‌شود. بخش مهمی از پژوهش او بررسی عواملی است که بر سلامت روان حیوانات تأثیر می‌گذارند.
گاهی اوقات، تغییرات ژنتیکی یا تکاملی می‌توانند در رشد مغز اختلال ایجاد کرده و منجر به ناتوانی ذهنی یا تفاوت‌های یادگیری شوند. در برخی موارد دیگر، شرایط استرس‌زا یا ترسناک می‌توانند موجب مشکلات روانی در حیوانات شوند. در ادامه، به چند نمونه از این مسائل و تأثیر آن‌ها بر رفتار حیوانات می‌پردازیم.
سندرم داون: یک تغییر ژنتیکی با تأثیر بر یادگیری و شناخت
سندرم داون یکی از شایع‌ترین شرایط ژنتیکی است که می‌تواند باعث کندی یادگیری و پردازش اطلاعات در انسان شود. افرادی که با این سندرم متولد می‌شوند، ممکن است در یادگیری مهارت‌های جدید، به خاطر سپردن اطلاعات و انجام تصمیم‌گیری‌های پیچیده با چالش‌هایی روبه‌رو باشند.
این وضعیت ناشی از تغییرات کروموزومی است. کروموزوم‌ها رشته‌های حاوی ژن‌ها هستند که اطلاعات ژنتیکی ما را در خود نگه می‌دارند. در حالت عادی، هر فرد ۲۳ جفت کروموزوم دارد، اما در سندرم داون، یک نسخه‌ی اضافی از کروموزوم ۲۱ وجود دارد که منجر به بروز این ویژگی‌های خاص می‌شود.
با اینکه بسیاری از حیوانات دچار سندرم داون نمی‌شوند—زیرا ساختار ژنتیکی آن‌ها با انسان متفاوت است—اما در برخی از نزدیک‌ترین خویشاوندان ما، مانند شامپانزه‌ها و اورانگوتان‌ها، شرایطی مشابه مشاهده شده است.
یکی از نمونه‌های جالب، کاناکو، یک شامپانزه‌ی ماده بود که در یک مرکز تحقیقاتی در ژاپن به دنیا آمد. او به دلیل داشتن یک کروموزوم اضافی، از مشکلات بینایی و قلبی رنج می‌برد. اگرچه دانشمندان به‌طور قطعی نمی‌دانستند که این شرایط بر توانایی یادگیری او تأثیر گذاشته است یا نه، اما مشکلات بینایی‌اش انجام آزمایش‌های شناختی را دشوار می‌کرد. با این وجود، کاناکو از معاشرت با دیگر شامپانزه‌ها لذت می‌برد و زندگی طولانی و آرامی را در یک پناهگاه حیات وحش سپری کرد.
مقابله با روان‌زخم و استرس در حیوانات
حتی حیواناتی که از نظر جسمی سالم هستند، ممکن است تحت تأثیر شرایط محیطی، دچار مشکلات روانی شوند. همان‌طور که سربازان پس از تجربه موقعیت‌های تهدیدآمیز ممکن است به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) دچار شوند، سگ‌های نظامی و پلیس نیز در مواجهه با شرایط پرتنش، ممکن است علائمی مشابه بروز دهند. این سگ‌ها ممکن است بیش‌ازحد به صاحبان خود وابسته شوند، از صداهای روزمره بترسند یا به‌طور مداوم مضطرب به نظر برسند.
برای کمک به این حیوانات، دامپزشکان گاهی داروهای ضداضطراب تجویز می‌کنند تا در موقعیت‌های استرس‌زا مانند آتش‌بازی یا رعد و برق آرام‌تر بمانند. علاوه بر این، روش‌های درمان رفتاری مانند پاداش‌دهی نیز می‌تواند به کاهش ترس و اضطراب آن‌ها کمک کند.
بسیاری از رویدادهای آسیب‌زا، مانند زلزله یا تصادف‌های رانندگی، قابل پیش‌بینی نیستند. اما در برخی موارد، مانند جابه‌جایی حیوانات وحشی، کارشناسان برای کاهش استرس از مسکن‌ها یا آرام‌بخش‌ها استفاده می‌کنند و گاهی با پوشاندن چشم و گوش حیوان، او را از محرک‌های ترسناک دور نگه می‌دارند تا از مشکلات روانی طولانی‌مدت جلوگیری شود.
استرس روزمره و تأثیر آن بر سلامت حیوانات
استرس همیشه ناشی از وقایع ناگهانی و شدید نیست. حیواناتی که در باغ‌وحش‌ها، مزرعه‌ها یا آزمایشگاه‌های تحقیقاتی نگهداری می‌شوند، ممکن است به دلیل عوامل محیطی مانند صداهای مزاحم، دمای نامناسب یا محدودیت در انجام رفتارهای طبیعی خود دچار استرس شوند.
رفتارهای طبیعی در حیوانات نقش مهمی در سلامت روان آن‌ها دارد. برای مثال، پنگوئن‌ها نیاز به شنا دارند، میرکت‌ها به حفاری علاقه‌مندند، بابون‌ها از معاشرت لذت می‌برند و جوجه‌ها برای تمیز نگه‌داشتن خود حمام گرد و غبار می‌گیرند. زمانی که یک حیوان نتواند این رفتارهای اساسی را انجام دهد، ممکن است دچار اضطراب و ناراحتی شود.
برای مقابله با این چالش، مراقبان باغ‌وحش‌ها و مراکز نگهداری حیوانات تلاش می‌کنند محیطی غنی و متنوع ایجاد کنند. آن‌ها با افزودن اشیا، ساختارها و فعالیت‌هایی که ذهن حیوانات را درگیر می‌کند، به کاهش استرس و جلوگیری از بروز مشکلات رفتاری کمک می‌کنند. این اقدامات نه‌تنها کیفیت زندگی حیوانات را بهبود می‌بخشد، بلکه به حفظ سلامت روانی و رفتاری آن‌ها نیز کمک می‌کند.
چگونه از سلامت روانی حیوان خانگی خود حمایت کنیم؟
حیوانات، درست مانند انسان‌ها، ممکن است دچار استرس و اضطراب شوند. برخی نشانه‌های رایج این وضعیت شامل بی‌قراری، پنهان شدن، پرخاشگری غیرعادی، کاهش وزن یا بیمار شدن مکرر است. در مواردی، می‌توان با اندازه‌گیری سطح کورتیکواستروئیدها در نمونه مدفوع، میزان استرس حیوان را ارزیابی کرد.
دلایل اضطراب در حیوانات خانگی
حتی در محیط‌های آرام و دوست‌داشتنی، حیوانات خانگی ممکن است دچار مشکلات روحی شوند. برخی از سگ‌ها از اضطراب جدایی رنج می‌برند و هنگام تنها ماندن دچار استرس شدید می‌شوند. علاوه بر این، کمبود فعالیت ذهنی و فیزیکی نیز می‌تواند باعث اضطراب و بی‌قراری آن‌ها شود.
راهکارهایی برای کاهش استرس حیوانات خانگی
تحریک ذهنی و فیزیکی: یکی از بهترین روش‌ها برای حفظ سلامت روان حیوانات، مشغول نگه داشتن آن‌ها است. این کار می‌تواند شامل بازی‌های فکری، پیاده‌روی، ورزش یا حتی پازل‌های جایزه‌دار برای حیوانات باشد. برای مثال، بردن سگ به پارک برای دویدن یا ساختن پازل‌های غذایی برای طوطی، به آن‌ها کمک می‌کند ذهنشان درگیر باشد و اضطراب کمتری تجربه کنند.
استفاده از درمان‌های مناسب: در موارد شدیدتر، دامپزشکان می‌توانند داروهای ضداضطراب یا روش‌های درمان رفتاری را توصیه کنند تا حیوان خانگی احساس بهتری داشته باشد.
مهربانی، کلید اصلی مراقبت از حیوانات
با استفاده از علم، می‌توان شرایط مؤثر بر سلامت روان حیوانات را درک کرد و راهکارهای موثری برای کمک به آن‌ها یافت. اما مهم‌تر از همه، ما به عنوان صاحبان حیوانات خانگی باید با مهربانی و درک عمیق، از نیازهای روحی و عاطفی آن‌ها مراقبت کنیم
نظرات کاربران